Bhendi Lagvad Mahiti |भेंडी लागवड कोणत्या महिन्यात करावी|भेंडीवर पडणारे कीड व रोग|संपूर्ण माहिती मराठी

शेतकरी बंधूंनो नमस्कार! भारतातील सर्व राज्यांमध्ये भेंडीची लागवड होते. महाराष्ट्रातील सर्व जिल्ह्यांत किंवा प्रमाणातील जिल्ह्यांत कमी भेंडीची लागवड होती. भेंडीला वर्षभर चांगली मागणी असल्याने बाजारात चांगली दरे मिळतात. ह्या पिकामुळे किफायतशीर उत्पन्न मिळतात. भेंडीतून सुकी भाजी तयार केली जाते आणि ती भाजून खाण्याची प्रथा आहे. तसेच भेंडीच्या झाडातून आमटी, सांबर, कागद तयार करण्यासाठी उपयोग केला जातो.

Bhendi Lagvad Mahiti भेंडी हे एक उत्तम फळभाजी पीक आहे.भेंडीच्या फळात कॅल्शिअम व आयोडीन हि मूलद्रव्य आणि क जीवनसत्वे भरपूर प्रमाणात आढळून येतात. महाराष्ट्रात भेंडी या पिकाखाली ८१९० व्हेक्टर क्षेत्र लागवडी खाली आहे.भेंडीचे पीक हे वर्षभर घेतले जाते.महाराष्ट्रमध्ये भेंडीची लागवड फार मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. लागवडीचा विचार केला तर सर्व जिल्ह्यांमध्ये थोड्याशा कमी अधिक प्रमाणात भेंडीची लागवड केली जाते. वर्षभर बाजारामध्ये कायम चांगली मागणी असल्यामुळे बाजारभाव देखील चांगला मिळतो व त्या माध्यमातून शेतकरी बंधूंना चांगला आर्थिक नफा मिळवता येतो.

Table of Contents

Bhendi Lagvad Mahiti भेंडी लागवड कोणत्या महिन्यात करावी- हवामान

Bhendi Lagvad Mahiti भेंडी हे उष्ण व दमट हवामानात येणारे पीक आहे, ज्याच्या तापमानाची मान्यता २० ते ४० डिग्री सेल्सिअस आहे. जर सेल्सिअस तापमान अधिक असेल तर बियांची वाढ आणि झाडांच्या वृद्धीस प्रतिबंधिती असतात, आणि फुलगळीस विघटना होत नाही. जर सेल्सिअस तापमान १० डिग्रीपेक्षा किमान असेल तर वृद्धीला परिणाम होतो. समशीतोष्ण आणि पूर्णपणे सूर्यप्रकाश योग्य असलेल्या हवामानात भेंडीची लागवड केली जाते.

भेंडीच्या लागवडीच्या कालावधीत खरीप महिन्यात जून-जुलै असते. रब्बी किंवा थंडी सुरु होण्यापूर्वी भेंडीची लागवड केली जाते. उन्हाळीत १५ जानेवारीपासून फेब्रुवारी सुरु होताना भेंडीची लागवड केली जाते.

टोमॅटोची लागवड

Bhendi Lagvad Mahiti भेंडी लागवड कोणत्या महिन्यात करावी- जमीन

मध्यम काळ्या किंवा पोयट्याच्या जमिनीत भेंडीची वाढ चांगली होती. हलक्या जमिनीमध्ये पिकाची वाढ जोमदार होती नसल्याने उत्पादन व दर्जामध्ये विपरीत परिणाम दिसतात. त्यासाठी अशा जमिनीत जास्तीत – जास्त सेंद्रिय खतांचा वापर केला पाहिजे. जमिनीचा सामू ६ ते ७ च्या दरम्यान असावा.

Bhendi Lagvad Mahiti आंतरमशागत

२-३ वेळा खुरपण्या करून झाडांना भर द्यावी.मजुरांची टंचाई असल्यास बासालींन तणनाशक २-२.५ लिटर ५००लिटर पाण्यातून पेरणीपूर्वी फवारावे.तणनाशकाची फवारणी करताना जमिनीत पुरेसा ओलावा असावा.तणनाशकाचा फावरणीनंतर ७ दिवसांनी पेरणी करावी. फळे येण्याच्या वेळेस रोपांना भर द्यावी.

Bhendi Lagvad Mahiti भेंडी कधी लावावी? एक्सपोर्टसाठीची लागवड पद्धत

ज्या भागांमध्ये ऊस लागण मोठ्या प्रमाणावर करतात त्या भागांमध्ये सरीवर १ फूट x ६ इंच अशी टोकण पद्धतीने लागण करतात. एकरी ३ – ४ किलो बी लागते. फलटण भागातील शेतकरी अशा प्रकारची लागण मोठ्या प्रमाणात करीत असून ही भेंडी एक्सपोर्ट केली जाते.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना 2023 महाराष्ट्र

Bhendi Lagvad Mahiti भेंडी लागवडसाठी खाते

भेंडीला रासायनिक खताचा वापर करण्याचे शिक्षा द्या नये. रासायनिक खताच्या प्रमाणांच्या संचयनाने रोगाचा प्रादुर्भाव होतो, वृद्धीला असे अवलंबून आणि उत्पादनावर विपरीत परिणाम होतो. आता, लागवडीपूर्वी शेणखत किंवा एकरी ७५ ते १०० किलो कल्पतरू सेंद्रिय खताचा वापर करावा. उगवणीच्या नंतर १५ ते २१ दिवसांसाठी खुरपणी केल्यानंतर पुन्हा एकरी २५ ते २१ दिवसांसाठी खुरपणी करावी. अनंतर, पुन्हा एकरी २५ ते ३० किलो कल्पतरू सेंद्रिय खताच्या डोसाची संधी सरळपणे द्यावी, यामुळे जमीन उद्भिद पोषित असल्यास भेंडीची वाढ होती, त्याचसाठी फुलकळी चांगली प्रमाणात लागतात, आणि खताच्या माध्यमातून मालपोसण्यास मदत होते.

Bhendi Lagvad भेंडीसाठी पाणी व्यवस्थापन

जमिनीच्या मगदुराप्रमाणे व हंगामानुसार ५ ते ६ दिवसांच्या अंतराने भेंडीला पाणी द्यावे. उन्हाळ्यात ओलावा टिकून राहण्यासाठी वाळलेल्या गवताचे किंवा भाताच्या पेंढ्याचे आच्छादन दोन ओळीमध्ये घालावे त्यामुळे तणांचा बंदोबस्त होतो तसेच पाण्यातही बचत होते.

महाज्योती फ्री टॅबलेट योजना

Bhendi Lagvad भेंडीवर पडणारे कीड व रोग

भेंडी या पिकावर प्रामुख्याने मावा, तुडतुडे फांद्या व फळे पोखरणारी अळी, पंढरी माशी या किडींचा उपद्रव होतो.

१) मावा – मावा ही कीड हिरव्या व काळ्या रंगाची असून प्रामुख्याने भेंडीच्या पानाच्या खालील बाजूस कोवळ्या फांद्यावर किंवा शेंड्यावर आढळते. ही कीड पाने आणि कोवळ्या फांद्यातील रस शोषून घेते. या किडीमुळे पाने आकसतात.

२) तुडतुडे – ही कीड पानांच्या मागे राहून पानांतून रस शोषते. त्यामुळे पाने पिवळी पडून आतील बाजूस वळतात. पाने कमकुवत राहून झाडांची वाढ खुंटते.

३) फांद्या व फळे पोखरणारी अळी – या किडीचे मादी फुलपाखरू झाडाच्या शेंड्याजवळ किंवा फळावर अंडी घालते. या अंड्यातून बाहेर आलेली अळी कोवळा शेंडा पोखरून आतील गाभा खाते. त्यामुळे शेंडा मरतो. फळे आल्यावर अळी फळे पोखरून आत प्रवेश करते आणि आतील गर खाते. त्यामुळे भेंडीच्या फळांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होते.

४) पांढरी माशी – या किडीचा प्रादुर्भाव वाढल्याने केवडा रोगाची लागण वाढण्यास मदत होते.

रोग -१) भुरी – भुरी हा बुरशीजन्य रोग असून या रोगाचा प्रादुर्भाव झाल्यास पानांवर पांढरी बुरशी वाढते आणि पाने पिवळी पडतात. नंतर पाने सुकतात व गळून पडतात. पिकामध्ये फळधारणा होत नाही.

२) केवडा (यलो व्हेन मोझॅक) – हा विषाणुजन्य रोग असून या रोगग्रस्त झाडाच्या पानांच्या शिरा पिवळ्या पडतात. या रोगामुळे फळे पिवळट पांढरी होतात. त्यामुळे अशा फळांना बाजारभाव मिळत नाही.

प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना 2023 महाराष्ट्र

भेंडी पिवळी पडण्याचे कारण-Bhendi Lagvad Mahiti

ही विकृती म्हणजे व्हायरस नव्हे काळ्या जमिनीमध्ये मुक्त चुना म्हणजे कॅल्शिअम कार्बोनेट छ (CaCo३ ) चे प्रमाण ५ ते १३ % असते. अशा जमिनीत भेंडी लावल्यास सोट्मुळांमुळे भेंडीची वाढ चांगली होते, परंतु मुक्त चुन्यामुळे भेंडी पिवळी पडते. मात्र हा व्हायरस मोझॅक नसून लाईन इन्ड्यूस्ड आयर्न क्लोरॉसि

भेंडी पिवळी पडणे – ही विकृती म्हणजे व्हायरस नव्हे काळ्या जमिनीमध्ये मुक्त चुना म्हणजे कॅल्शिअम कार्बोनेट छ (CaCo३ ) चे प्रमाण ५ ते १३ % असते. अशा जमिनीत भेंडी लावल्यास सोट्मुळांमुळे भेंडीची वाढ चांगली होते, परंतु मुक्त चुन्यामुळे भेंडी पिवळी पडते. मात्र हा व्हायरस मोझॅक नसून लाईन इन्ड्यूस्ड आयर्न क्लोरॉसिस (Lime Induced Iron Chlorosis) (LIIC ) चा Phenomenon असतो. म्हणजे विद्राव्य चुनखडीयुक्त क्षारांमुळे तसेच प्रमाण कमी झाल्यामुळे भेंडी पिवळी पडते. याचे प्रमाण नंतर हळूहळू वाढत जाते. अशा भेंडीत व्हायरस झाला असे काही कृषी विकास अधिकारी सांगतात. परंतु ते चुकीचे आहे. पुढेपुढे लोहाचे प्रमाण की झाल्यानंतर भेंडीच्या पानांच्या शिरा ह्या जाळीदार हिरव्या दिसून मँगनिजची कमतरता झाली असे म्हणता येईल. परंतु लोह, मँगनिजचा फवारा दिल्यास त्याचा पुर्णपणे उपयोग होत नाही. त्याकरिता सुरुवातीसच काळजी घेणे आवशक आहे.

जय भागामध्ये मॉन्टमोरिलिओनाईट (Montmorrillonite २ : १ Lattice) ह्या चिकणमाती घटकाचे प्रमाण जास्त असते. त्या भागातील जमिनी काळ्या असतात. अशा जमिनीत ही विकृती (LIIC) दिसते. ती वरील कारणास्तव व्हायरसच असेल असे नाही.

भेंडीवरील व्हायरस कसा ओळखला ?

कारणे -१ ) पावसाळी हवामानामध्ये भेंडी केली असता या भेंडीसाठी नागरी खत (Town Compost) वापरले असता, कोंबडखत वापरले असता, ढगाळ हवामानात रासायनिक खतांचा मुक्त हस्ते वापर केला असता भेंडीला व्हायरस येतो.

२) भेंडीवर्गीय पिकांतील पहिले पीक घेतले असेल किंवा पपई लागवड असेल तर व्हायरस येऊ शकतो.

३) ढगाळ हवामानामध्ये मावा, तुडतुडे, फुलकिडे यांचे प्रमाण जास्त असेल, तसेच रासायनिक खतांचा मुक्तहस्ते वापर केला असल्यास भेंडीची पाने लुसलुशीत व मऊ होतात. अशावेळी किडी भ्रमण करीत असताना, उडत असतान नेहमी तिरपे चालत असताना पायाद्वारे पानांना छिद्रे पाडतात व ह्या किडीमुळे व्हायरसचा प्रसार होतो.

व्हायरसची लक्षणे – वरील सर्व परिस्थितीमध्ये भेंडीच्या झाडांची पानांची शेंड्याची वाढ झपाट्याने होऊन, शेंड्याचा रंग पोपटी होतो. तो लगेच तुटतो. पोपटी शेंड्याच्या भागावर किंचीत बारीक ठिपके असून खोड अर्धपारदर्शक (Translucent) दिसते. अशा परिस्थितीत वरील कीड गेल्यास व्हायरस झाल्याचे समजावे. प्रथम पाने पिवळी पडतात. मे महिन्याच्या शेवती रोहिणी नक्षत्रात भेंडी सापडली तर काही प्रमाणात खालील व मधली पाने पिवळी पडतात.

दुसऱ्या अवस्थेमध्ये १०%,२०% नंतर ४०% अशी पाने पिवळी पडतात. अशा परिस्थितीमध्ये मात्र भेंडी संपूर्ण उपटून टाकावी. यलो व्हेन मोझॅक (Yellow Vein Mosaic – YVM) मध्ये संपूर्ण शिरा पिवळ्या होतात.

भेंडीला वर्षभर भाव मिळतो. ज्यावेळी सूर्याचे संक्रांतीनंतर उत्तरायण सुरू होते. त्यावेळी उष्णता वाढल्याने भेंडीची वाढ झपाट्याने होते हे शास्त्रीय कारण बरोबर आहे. ज्यावेळी उष्णता वाढते,त्यावेळी जमीन तापते. पाणी देण्याचे प्रमाण वाढते. कळी लवकर वाढते. परंतु सभोवतालाचे वातावरण उष्ण असल्याने चौथ्या, पाचव्या दिवशी पाणी दिले तर व्हायरस येत नाही, परंतु फळ पांढरे पडू शकते. बाल्ल्यवस्थेत सप्तामृत वापरल्यास याचे प्रमाण कमी होते,

तसेच वरील वातावरणात बदला भेंडी जास्त निघते. बदला भेंडी म्हणजे भेंडी ही थोडी आखुड, सरळ न येता मध्ये फुगून आतील दाणे स्पष्टपणे दिसू लागतात. अशी बदल भेंडी २० ते ३० रुपये/१० किलो व चांगली भेंडी १५ ते २० – २५ रुपये किलो दराने विकली जाते. परंतु बदल भेंडीचे प्रमाण २० ते ३० टक्के असते. ही बदला भेंडी होऊ नये म्हणून आणि कीड व रोगांच्या नियंत्रणासाठी तसेच अधिक, दर्जेदार उत्पादनासाठी डॉ.बावसकर टेक्नॉंलॉजीच्या पुढे दिल्याप्रमाणे फवारण्य कराव्यात.

व्हायरसयुक्त (Yellow Vein Mosic Chlorosis – YVM) भेंडी आणि अधिक चुनखडीमुळे भिंडी पिवळी पडणे

(Lime Induced Iron Chlorosis -LIIC) यातील फरक

व्हायरस (YVM) लाईम इंड्यूस्ड आयर्न क्लोरॉसिस (LIIC)

१) झपाट्याने वाढतो कमी प्रमाणात व हळूहळू पसरतो

२) संपूर्ण पान झपाट्याने पिवळे पडते २) पाने पिवळी पडतात. परंतु शिरा पोपटी हिरव्या दिसतात

३) हवेत अधिक उष्णता, कोसळणारा पाऊस (रोहणी/ भाद्रपदातील) व ढगाळ हवामानात मोठ्या प्रमाणावर होतो. कारण तेव्हा फुलकिडे, तुडतुडे यांचा प्रादुर्भाव अधिक असतो. बाराही महिने दिसू शकते

४) सर्व प्रकारच्या जमिनीत दिसतो, तसेच फेरपालटीवर भेंडी, टोमॅटो, वांगी, पपई अशी अगोदरची पिके असल्यास किंवा जवळपास असल्यास व्हायरस दिसतो काळ्या, चुनखडीयुक्त जमिनीत मोठ्या प्रमाणावर दिसते.

५) पहिल्या टप्प्यात सर्व डॉ.बावसकर तंत्रज्ञान वापरल्यास दुरुस्त होऊ शकतो. परंतु, २५% च्या पुढे व्हायरसचे प्रमाण पोचल्यास कोणत्याही उपायाने दुरुस्त होऊ शकत नाही. ही विकृत दुरुस्त होऊ शकते.

६ ) भेंडी निघत नाही, निघाल्यास आखूड व संपूर्ण पिवळी निघते. भेंडीचे उत्पन्न कमी येते. भेंडी पिवळी, पंढरी व बदला भेंडी अधिक निघते.

यशवंतराव चव्हाण मुक्त वसाहत (घरकुल) योजना 2023 महाराष्ट्र

भेंडीवरील फवारणी वेळापत्रक:

१) पहिली फवारणी :

(उगवणीनंतर १० ते १५ दिवसांनी ) :जर्मिनेटर २५० मिली.+ थ्राईवर २५० मिली. + क्रॉंपशाईनर २५० मिली.+ प्रोटेक्टंट १०० ग्रॅम + प्रिझम १०० मिली. + हार्मोनी १०० मिली + स्प्लेंडर १०० मिली + १०० लि.पाणी.

२) दुसरी फवारणी :

(३० ते ४० दिवसांनी) : जर्मिनेटर २५० मिली.+ थ्राईवर ३०० मिली. + क्रॉंपशाईनर ३०० मिली. + राईपनर १०० मिली. + प्रोटेक्टंट २५० ग्रॅम + प्रिझम २५० मिली. + न्युट्राटोन १०० मिली. + हार्मोनी १०० मिली + स्प्लेंडर १०० मिली + १०० लि.पाणी.

३) तिसरी फवारणी :

(४५ ते ६० दिवसांनी ) : थ्राईवर ५०० मिली. + क्रॉंपशाईनर ५०० मिली.+ राईपनर ३०० मिली. + प्रोटेक्टंट ५०० ग्रॅम + प्रिझम २५० मिली. + न्युट्राटोन ५०० मिली. + हार्मोनी २५० मिली + स्प्लेंडर २५० मिली + १५० लि.पाणी.

४) चौथी फवारणी :

( वरील फवारणीनंतर दर १० ते १५ दिवसाच्या अंतराने) : थ्राईवर ५०० ते ७५० मिली. + क्रॉंपशाईनर ५०० ते ७५० मिली. + राईपनर ५०० मिली. + प्रोटेक्टंट ५०० ग्रॅम + न्युट्राटोन ५०० मिली. + हार्मोनी २५० ते ३०० मिली + स्प्लेंडर १५० मिली + २०० लि. पाणी.

निर्यातीच्या दृष्टीने भेंडीसाठी घ्यावयाची काळजी

एक्सपोर्टसाठी भेंडी १॥ ते २ इंच लांबीची सरळ, कोवळी, लुसलुशीत ताजी, चकाकणारी, करंगळी ते तर्जनीच्या जाडीची, कुठलाही डाग नसलेली असावी. अशी भेंडी मिळविण्यासाठी लागवड सपाट वाफ्यामध्ये फोकून दाट करावी. २ झाडांतील अंतर ६ ते ९ इंच – १२ इंच इतके असावे. भेंडीची (झाडाची) उंची २ ते २॥ फुटाची असावी. भेंडी उंच असल्यास आणि रासायनिक खत, पाणी, कोंबड खताचे प्रमाण जास्त असल्यास पाने रुंद होऊन फुल लागण्याची शक्यता कमी असून भेंडी कमी प्रमाणात येते. लागवडीपूर्वी कुजलेले सेंद्रिय खतच वापरावे.

गाव खताचा वापर करू नये. त्याचा वापर केल्यास असून एक समस्या निर्माण होते ती अशी – भेंडीची लागवड जून – जुलै, नोव्हेंबर – डिसेंबर, जानेवारी – मार्च या कालावधीमध्ये केल्यास रोपांमध्ये मर होण्याची भयानक शक्यता असते. एका महिन्यामध्ये भेंडीची पूर्णपणे मर होते. ह्याला ‘विल्ट’ म्हणतात. ही मर होऊ नये म्हणून भेंडीवर भेंडी किंवा भेंडीवर्गीय पीक घेण्याचे टाळावे. मिरची, कांदा, लसूण यानंतर भेंडी करावी. म्हणजे मर कमी होते. भेंडीची मर होऊ नये म्हणून ३० मिली जर्मिनेटर + १० ग्रॅम प्रोटेक्टंट + १ किलो बी अर्धा लिटर पाण्यामध्ये ४ तास भिजवून नंतर पेरल्यास मर रोगास प्रतिबंध होतो.

काढणी –

बी लावल्यानंतर ३५ ते ४० दिवसांत फुले लागतात आणि त्यानंतर ५ ते ६ दिवसांनी फळे तोडणीस येतात. सर्वसाधारणपणे बाजारामध्ये कोवळ्या भेंडीला अधिक मागणी असते. त्यासाठी भेंडीची तोडणी दर दोन दिवसांनी करावी. फळांची तोडणी सकाळी लवकर करावी. त्यामुळे फळांना रंग व तेज टिकून राहते.

भेंडीची तोडणी :संपूर्ण माहिती मराठी

भेंडी 4 ते 6 इंच लांब आणि कोमल असतात तेव्हा भेंडीची कापणी केली जाते. जास्त पिकलेल्या शेंगा कडक आणि तंतुमय बनू शकतात, ज्यामुळे उत्पादनाची गुणवत्ता कमी होते. ताज्या उत्पादनाचा सतत पुरवठा सुनिश्चित करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी दर 2 ते 3 दिवसांनी वारंवार भेंडीची कापणी करावी.

धारदार चाकू किंवा कात्री वापरून शेंगा काळजीपूर्वक कापल्या पाहिजेत. झाडाची किंवा इतर भेंडीना इजा होणार नाही याची काळजी घ्यावी. कापणी केलेल्या भेंडीचा ताजेपणा आणि गुणवत्ता टिकवून ठेवण्यासाठी ताबडतोब वर्गीकरण, प्रतवारी आणि योग्य पॅकेजिंग सामग्रीमध्ये पॅक करावे